Condoomgeloof

1 december was wereld Aids dag. In België is de HIV incidentie bij mannelijke homo’s fors gestegen. De rol van schadelijke preventie blijft onderbelicht. Kennis over SOA transmissie en evidence over condoomgebruik wordt al decennia lang straal genegeerd. In naoorlogse SOA modellen is partnerwissel de dominante parameter. Je moet een SOA krijgen van iemand en doorgeven aan iemand – dat is een kwadratische relatie in een wiskundig model. De motoren van SOA epidemieën zijn “core groups”, groepen die zich bevinden in het extreem van de distributie van seksuele partnerwissel. Ze pikken het virus snel op en geven het snel door. Via occasionele sekscontacten zaaien deze groepen het virus in de bevolking, waar de transmissiecyclus uitdooft omdat de partnerwissel snel onvoldoende wordt.

 Dit model bleek onvoldoende om de Afrikaanse epidemie te verklaren. Netwerkmodellen toonden het belang van gelijktijdige partnerschappen. Bij seriële monogamie spreidt het virus slecht. Er verloopt veel tijd tussen infectie, het verbreken van een relatie en het aangaan van een nieuwe relatie. Als daarentegen iedereen gelijktijdig twee (andere) partners heeft, dan staat iedereen in seksueel contact met iedereen. In dit netwerk kan het virus trio na trio infecteren, enkel gehinderd door de eigen incubatieduur.

Het condoomgeloof is irrationeel zelfbedrog, mogelijk ontstaan als reactie tegen de historische seksuele repressie in het Westen. Het stelt de theoretische effectiviteit van condoomgebruik gelijk met de praktische. Condooms zijn zeer effectief in laboratoria, maar zijn dat veel minder in het liefdesspel. Het zijn nooit goede contraceptiva geweest. Condooms doen het risico op een SOA met een factor zes dalen – wat betekent dat zes wippen met condoom even veilig of onveilig zijn als één wip zonder. Erger nog: de schaarse trials die condoominterventies testen op harde eindpunten (SOA infecties en HIV conversie) toonden een heterogeen beeld. Condooms werkten goed bij professionele sekswerkers, matig in andere groepen en averechts in Afrikaanse heteroseksuele bevolkingen. Daar namen de infectiekansen toe in de condoomgroep. Condoombezit leidde tot meer occasionele seks, het condoom werd niet of niet goed gebruikt. Ik ken geen condoomtrials met harde outcomes bij homo’s. Na 30 jaar aidsepidemie, is dat pas een echt schandaal. Ik zou mijn geld niet zetten op minder infecties in de condoomgroep. Condoomgebruik faalt vaker bij anale seks, de transmissiekansen zijn rectaal veel hoger dan vaginaal. Als condooms met “safe sex” gelul leiden tot meer occasionele seks door een vals veiligheidsgevoelen, zal de hiv incidentie toenemen.

Oegandese NGO’s definieerden gezonde seks als ABC: Abstinence, Be faithful, use a Condom. Abstinence betekent dat de beslissing om anale of vaginale seks te hebben met iemand een belangrijke beslissing is die je niet lichtvaardig neemt. Be faithful betekent dat je vaginale of anale seks voorbehoudt voor je enige liefdespartner. Gebruik een Condoom als dat vorige niet lukt. Is het omdat Afrikanen voordien nooit last hebben gehad van seksuele repressie? Ze wijzen de blanke obsédé op wat een gezonde seksualiteit is: liefde voor je partner (en een condoom voor wie daar (nog) niet toe in staat is).